رئیس مؤسسه آموزشی اخلاق و تربیت گفت: تحلیل و بررسی نهضت امام حسین(ع) از زوایای مختلف امکان‌پذیر است که مهم‌ترین آن بُعد اخلاقی و تربیتی است که حتی در واپسین لحظات جنگ در کربلا حضرت به‌دنبال تبیین این بعد مهم بودند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد زارعان، رئیس مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، در گفت‌و‌گو با ایکنا با بیان اینکه ایام محرم فرصتی است برای اینکه یادی از نهضت عاشورا و حرکتی که امام حسین(ع) انجام داد، کنیم، گفت: در این ایام باید درباره این حرکت بزرگ تاریخی و الهی از زوایای مختلف صحبت شود. در این ماه شیعیان فرصت پیدا می‌کنند تا زوایای معرفتی خود را ارتقا ببخشند و آشنایی بیشتری با ابعاد مختلف نهضت عاشورا پیدا کنند و از این رهگذر، درس بزرگی برای خود و نسل آینده بگیرند.
دکتر زارعان با اشاره به اینکه بزرگان و علما نهضت حضرت سیدالشهدا(ع) را بررسی کرده و از ابعاد مختلف به این مسئله پرداخته‌اند، گفت: یکی از زوایایی که می‌‌شود به نهضت امام حسین(ع) پرداخت، بُعد اخلاقی و تربیتی است. در واپسین لحظات جنگ و زمانی که دشمنان دیگر قصد تمام کردن کار را داشتند و از هیچ نوع جنایتی دریغ نکردند، به این نتیجه رسیدند که این نوع کارزار تن به تن به نفع‌شان تمام نمی‌شود و باید یک حمله همه‌جانبه را ترتیب بدهند. در بعضی از اخبار آمده است که چهار هزار نفر به یک‌باره حمله همه‌جانبه‌ای را صورت دادند و به سمت امام حسین(ع) حمله‌ور شدند. برخی از افرادی که در لشکر دشمن بودند، قصد تعرض به خیمه حرم را داشتند. خیمه‌هایی که زنان و کودکان نظاره‌گر این نبرد بوده و منتظر بودند که عاقبت و سرانجام آن چه خواهد شد.
غیرت الهی امام حسین(ع) و آموزش اخلاق در میدان نبرد
حجت الاسلام والمسلمین زارعان گفت: تعرض دشمن به سمت خیمه‌ها غیرت حضرت اباعبدالله(ع) را که مظهر غیرت الهی است، برانگیخت و گویا در همین لحظات کلامی بین حضرت و شمر بیان شده که می‌فرماید: «وَيْحَكُمْ يا شيعَةَ آلِ أَبي سُفْيانَ! إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ دينٌ، وَ كُنْتُمْ لا تَخافُونَ الْمَعادَ، فَكُونُوا أَحْراراً في دُنْياكُمْ، واى بر شما، اى پيروان آل ابى‌سفيان، اگر دين نداريد و از حسابرسى روز قيامت نمى‌ترسيد لااقل در دنياى خود آزاده باشيد»؛ یعنی اگر دین هم ندارید، حداقل در امر دنیای خود و در این دوره دنیایی خود حر(آزادی) داشته باشید.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: این مطلب از تعابیر مشهودی است که در تاریخ ذکر شده و به امام حسین(ع) نسبت داده شده است. انسان‌ها چند دسته هستند. انسان‌هایی که در مرتبه اعلی و تابع امر خداوند هستند یعنی پستی و بلندی زندگی‌شان را بر محور دستورات و منهیات الهی قرار داده‌اند که مؤمنان، متدینان و دین‌ورزان این ویژگی را دارند یعنی تابلوهای ایست و موتور محرک زندگی آنها از سوی خداوند است و این نیز مراتبی دارد، بعضی در مرتبه اعلی قرار دارند و همه قوانین الهی را رعایت می‌کنند و بعضی دیگر که کمتر توجه می‌کنند در مراتب پایین‌تری قرار دارند.
وی ادامه داد: دسته دوم کسانی هستند که اگر دین هم زندگی آنها را شکل نمی‌دهد و قوانین و مقررات در زندگی آنها بر محور دین نیست، حداقل مجموعه‌ای از قوانین و مقررات را در زندگی رعایت می‌کنند. این دسته از قوانین می‌تواند قوانین حکومت‌ها، فرهنگ‌های مختلف، قبایل و عشایری که بین مردم وجود دارد، باشد. به گفته امروزی‌ها یک سری خطوط قرمز و بایدها و نبایدها در زندگی آنها وجود دارد که طبق آن عمل می‌کنند. تفاوت این دسته از افراد این است که لزوماً قوانین و مقرراتشان الهی نیست و نقاط محرک و توقفگاه‌ها از جانب خداوند نیست.
زارعان گفت: دسته سوم کسانی هستند که قوانین و مقررات دیگران را دنبال نمی‌کنند، اما برای خودشان خطوط قرمزی را تعریف می‌کنند و این خطوط قرمز مواردی است که به آنها پایبندند و یک نوع پایبندی کلی دارند. این پایبندی‌ها می‌تواند جعل خودشان یا برداشت از فرهنگ‌های مختلف باشد، اما به‌طور کلی تابع قانون دیگری نیستند و به عبارت دیگر جوانمردی در بین آنها رواج دارد.
وی اظهار کرد: دسته چهارم پست‌ترین افراد نسبت به سه دسته دیگر هستند و هیچ‌گونه قانون و خط قرمزی در زندگی خود ندارند. آنها برای رسیدن به مقصد خودشان، حاضرند دست به هر جنایتی بزنند. اگر این تعبیر را صحیح بدانیم، در جمع دشمنان امام حسین(ع) کسانی بودند که جزء این دسته بودند. به تعبیری دشمنان حضرت از اراذل و اوباش بودند.
دکترزارعان گفت: امام حسین(ع) وقتی در جمع دشمنان، جمعی از اراذل را می‌بیند، خطاب به شمر می‌فرماید: «منم که در حال حاضر با شما می‌جنگم، بانوان حرم گناهی ندارند پس تا زمانی که من زنده هستم، این تعرضات را انجام ندهید»؛ نکته و تعبیر جالب این فرمایش حضرت(ع) این است افرادی را که قصد تعرض به حرم اهل بیت(ع) را دارند، با چند تعبیر نام‌گذاری می‌کنند و می‌فرمایند که سرکشان و متجاوزان و نادانان خودتان را از حرم باز دارید، یعنی افرادی را که طغیان و سرکشی در خون آنهاست را از خود دور کنید، چراکه این افراد به قصد کارگزاری نیامده و قصد تعرض و جهالت دارند. همچنین حضرت می‌فرمایند که اگر دین الهی ندارید و از قوانین حکومتی نیز پیروی نمی‌کنید، حداقل جزء دسته سوم باشید و با جوانمردی در امر دنیا رفتار کنید. در تعبیر دیگری آمده است که حضرت فرمودند: از دینداری شما ناامیدم.
جوانمردی مقدمه دینداری است
زارعان ضمن تأکید بر اهمیت جوانمردی گفت: جوانمردی خود مقدمه‌ای بر دینداری است و اگر انسان به راستی جوانمرد باشد، بین خود و خدایش نیز جوانمردی خواهد کرد. حریت زمینه بسیاری از صفات خوب را در انسان فراهم می‌کند. دوری از این خصلت و ورود به میدان پستی و لئامت زمینه‌ای را فراهم می‌کند که انسان همه خوبی‌ها را از بین ببرد.
وی در پایان با اشاره به این روایت امیرالمؤمنین(ع) که می‌فرماید: حالت پستی و لئامت با همه فضایل در تضاد است و هرکس از مرز جوانمردی بگذرد و جزء اراذل شود، هیچ خوبی با او یار نمی‌شود، بیان کرد: اگر جنایت‌های امروز جنگ غزه را مرور کنید، مشاهده می‌کنید که در دائرة‌المعارف جنگ هیچ یک از این امور جای ندارد و جزء مصادیق رذل و پست است که آنها به‌کار گرفته‌اند. گرسنه نگه داشتن کودکان و زنانی که هیچ گناهی ندارند چیزی نیست جزء لئامت.