مدل مفهومی رشد متعالی بر اساس منابع اسلامی

این پژوهش با هدف تدوین مدل مفهومی رشد متعالی بر اساس منابع اسلامی و بررسی روایی آن با روش کمی- کیفی و بهره‌گیری از معناشناسی دینی، روش اجتهادی (پاد) و روش دلفی انجام شد. در مرحله نخست، با تشکیل حوزه معنایی رشد متعالی و بررسی واژگان مرتبط در روان‌شناسی و متون اسلامی، 63 مفهوم اولیه شناسایی گردید که پس از اعمال نظر خبرگان و ارزیابی روایی محتوایی (CVI). 33 مفهوم نهایی استخراج شد که از این میزان با توجه فراوانی داده‌های پژوهشی تعداد 32 مفهوم دارای گزاره‌ی مرتبط در منابع اسلامی بودند. داده‌های پژوهش شامل گزاره قرآنی_روایی و سایر ادله‌ی معتبر در روش اجتهادی مانند عقل و سیره عقلا بود که با این روش در سه مرحله تحلیل شدند: 1) تعیین مولفه‌های مفهومی، 2) ترسیم مراحل تحقق این بعد تحولی و 3) طراحی مدل نهایی. یافته‌ها نشان داد رشد متعالی دارای 7 مؤلفه کلیدی (فرآیندی بودن، پایداری، بساطت، تحولی و دوسویه بودن، کیفی و بی‌نهایت بودن، ارادی و هدفمند بودن، انسانی بودن) و 4 مرحله اساسی است: باورمندی (ترکیب شناخت و التزام قلبی)، التزام وجودی (نهادینه‌سازی در تمام ساحت‌های وجودی)، ساخت هویت‌های همسو (گذار از فردگرایی به جمع‌گرایی)، قرارگیری در نظام اجتماعی واحد (سازمان‌یابی بر محور امامت). روایی مدل توسط 11 خبره علوم اسلامی و روان‌شناسی با شاخص CVI=0/91 تأیید شد. مقایسه تطبیقی با نظریه‌های روان‌شناختی نشان داد این مدل علیرغم اشتراکات با مفاهیمی مانند رشد معنوی و تعالی، از حیث مبانی الهیاتی، نقش محوری اراده، بی‌نهایت بودن فرآیند، و جهت‌گیری کمال‌گرایانه مطلق تمایزهای بنیادین دارد.

دانلود فایل